Tulou to unikatowa forma budownictwa ludowego, powstała w południowo-wschodnich Chinach. Stanowi okrągłe lub kwadratowe budynki, które mogły pomieścić cały klan, liczący nawet kilkaset osób. Tulou były nie tylko domami, ale także jednostkami społecznymi i obronnymi, które żyły w harmonii z otoczeniem. Przyjrzyjmy się więc historii, funkcjom i znaczeniu wyjątkowego budownictwa, a także współczesnym interpretacjom tej tradycji.
Historia i funkcja Tulou
Tradycja budowlana Tulou pozwoliła na zbudowanie blisko czterech tysięcy budowli, jednakże najbardziej znanymi obiektami są te powstałe w południowo-zachodniej części prowincji Fuijan. Fujian Tulou to 48 budynków zbudowanych między XV a XX wiekiem, około 120 kilometrów od Cieśniny Tajwańskiej. Te wyjątkowe budowle nazywane są perłą cywilizacji wschodniej, zespół wpisany jest również na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako
Exceptional examples of a building tradition and function exemplifying a particular type of communal living and defensive organization in a harmonious relationship with their environment.[1]
Domy, w których mieszkał cały klan, funkcjonowały jako jednostki wiejskie i były znane jako „małe królestwo dla rodziny” lub „tętniące życiem małe miasto”. Ich forma wynika również z potencjalnej funkcji obronnej budynku. Początek tradycji budowlanej Tulou zbiegł się bowiem z czasem wojen ludu Hakka. Charakter obronny nie jest jednak jedynym uzasadnieniem schematu architektonicznego. Najstarszy budynek ma około 600 lat, a najmłodszy zaledwie 30, a więc niezależnie od tła historycznego, tradycja budowlana Tulou była utrzymywana przez stulecia.
W Tulou w założeniu miał mieszkać wielki klan. W Chinach duża rodzina często mieszkała razem w jednym domu mieszkalnym i dzieliła nieruchomość, ale rzadko zdarzało się mieszkanie w zwartej społeczności setek ludzi. Jest to jednak powszechne w przypadku Fujian Tulou. W He gui Lou, w hrabstwie Nanjing, mieszkało ponad 300 osób, a ponad 600 w okresie największego rozkwitu w Cheng Qi Lou, w hrabstwie Yongding. Największy budynek składał się z 53 mieszkań.
Równocześnie za wielkością grup żyjących w Tulou podąża równość społeczna. Została ona wyrażona w formie architektonicznej budynku, co jest jednak zjawiskiem wyjątkowym dla tego regionu świata. O poczuciu odrębności ludów Hakka świadczy m.in. fakt, że społeczność zakazywała praktyki krępowania stóp.
Znaczenie i interpretacja tulou
Tulou to nie tylko budynki, ale także symbole kultury, historii i tożsamości ludu Hakka. Tulou odzwierciedlają ich filozofię życia, opartą na harmonii, współpracy i solidarności. Budowle te są także przykładem zrównoważonego rozwoju, ponieważ wykorzystują lokalne materiały, takie jak glina, bambus i drewno, oraz dostosowują się do warunków klimatycznych oraz geograficznych [2]. Tulou są także świadectwem bogactwa i różnorodności architektury ludowej w Chinach.
Zazwyczaj hierarchia społeczna jest bardzo czytelna w budynkach wielorodzinnych w Chinach, a pomieszczenia są ściśle rozdysponowane w zależności od pozycji w rodzinie. Zupełnie inaczej sprawa ma się w społeczności ludu Hakka, gdzie lokacja mieszkańców zależała od ich społecznej funkcji, a nie hierarchii o czym pisze Hanmin Huang [3]. Wszelkie obowiązki wobec wspólnych przestrzeni w rodzinach przechodziły z rąk do rąk w cyklach rocznych, miesięcznych, tygodniowych, w zależności od częstotliwości zdarzeń.
Codzienna czynność zamykania bramy, sprzątanie części wspólnych, przygotowania festiwali i obrzędów religijnych, przypadała kolejnym mieszkańcom według harmonogramu. Zakorzeniło to zasadę równości w obrębie grupy zamieszkującej Tulou. W drugiej połowie XX wieku zaczęto losować mieszkania dla nowych mieszkańców, podkreślając tym samym funkcjonowanie idei sprawiedliwości we wspólnocie.
Tulou współcześnie
Współcześnie Tulou stają się inspiracją dla nowych projektów architektonicznych, które nawiązują do ich formy, funkcji i znaczenia. Przykładem jest budynek Urbanus Architecture & Design w Shenzhen, który jest współczesnym Tulou dla 220 rodzin. Budynek ma okrągły kształt, z wewnętrznym dziedzińcem i galeriami, które tworzą przestrzenie wspólne dla mieszkańców. Budynek ma także zielony dach, który zapewnia izolację termiczną i akustyczną, a także miejsce do rekreacji i uprawy roślin.
Tulou nie należy więc wyłącznie do przeszłości, ale także przyszłość architektury i społeczeństwa. Budynki te pokazują, jak można żyć w zgodzie z naturą i innymi ludźmi, tworząc wspólnoty oparte na tradycji i innowacji. Tulou to także wyzwanie dla obecnie pracujących projektantów, którzy muszą znaleźć odpowiedź na potrzeby i oczekiwania współczesnych mieszkańców miast.
Również w Europie powstają koncepcje, które wyglądają jakby wprost czerpały z chińskiej tradycji. Niekoniecznie musi tak być — ludzie na całym świecie myślą podobnie. Forma wewnętrznego, okrągłego dziedzińca daje poczucie bezpieczeństwa we współwłasności.
[1] UNESCO. (2008). Fujian Tulou. World Heritage Convention (WHC) Advisory Body Evaluation Report No.1113. UNESCO World Heritage Centre. http://whc.unesco.org/en/list/1113/
[2] Wang, W., Li, Y., Li, J., & Chen, Y. (2016). Thermal performance analysis and improvement measures of square Tulou buildings, take the instance of Zhenyang Tulou in Nanjiang Village, Yongding China. W 2016 International Conference on Manufacturing Construction and Energy Engineering (MCEE) (s. 1-5). Atlantis Press. https://doi.org/10.2991/mcee-16.2016.1
[3] Huang, H. (2020). The communal nature of Fujian Tulou. W Fujian’s Tulou. A treasure of Chinese traditional civilian residence (s. 1-12). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-15-3040-1_1
[4] www.urbanus.com.cn. (b.d.). Pobrano 21 listopada 2023 r., z 2
[5] Gehl, J. (2010). Miasta dla ludzi. Wydawnictwo RAM. (Oryginalna praca opublikowana 2010)
